Mazwi anotsanangura zita, anodoma zita sezvariri, anotiudza zvakawanda pamusoro wezita ririkutaurwa nezvaro. sokuti munhu wose ridza mhururu. Zvandinofanirwa kuziva kutsanangura zvinoreva chidudziramazita chacho.Maumbirwo.Kugona kunyurura chidudziramazita chega kune zvimwe.Kupa muenzaniso. Mhando dzezvidudziramazita 1.Chipauro Izwi rinotsaura zita ririkutaurwa nezvaro richiburitsa ruvara kana mhumhu wechinhu chirikutaurwa nezvacho.Sokuti musikana mupfupi akapfeka zvakanaka.Chipauro chinoshandisa chivakashure chimwechete nezita rachiri kutsanangura sokuti- rurefu- ru-+-refu.Zvipauro zvinoenderana nemipanda yemazita sokuti mupanda 1- mu , 2- va, 3-mu (up to 21) 2.Zviratidzi Izwi rinotiudza nzvimbo ine chinhu kana zita ririkutaurwa zita ririkutaurwa nezvaro sokuti- Vana avo vanonetsa. Motokari iyi ndinoidawo. 2a. Zviratidzi zvepedyo Izwi rinonongedza nzvimbo iri pedyo nemutauri sokuti Mukomana uyu arikunyora.Chiratidzi chepedyo chinoenderana neizwi rachinotaura.Maumbirwo: chitsigisi-+-chiratidzamupanda [Mupanda 1- u-+-yu] [Mupanda 2- a-+-va] 2b. Zviratidzi zvekure Izwi rinonongedza zvimbo iri kure nemutauri sokuti Brian uyoMaumbirwo: chitsigisi + chiratidzamupanda + nzvovera o sokuti- uyo u-+-y-+-o. 3. Chisarudzi/Chinan'anuri Izwi rinotsaura chinhu chirikutaurwa nezvacho sokuti chikoro chipi chakashata.-no – anoreva chinhu nezvacho chiri pedyo.-pi mubvunzo wekubvunza.-ye Chisarudzi chinoenderana nezita rachinotsanangura.Maumbirwo: Chivakashure chechisarudzi + dzitsi rechisarudzi sokuti chipi- chi-+-pi. [Mupanda 1] u, uno, uye, upi [Mupanda 2] va- [Mupanda 3] u- 4.Chiverengo Izwi rinopa pfungwa yekuverenga kana nhamba sokuti Chikoro chimwe chakashata.Chiverengo chinoenderana nezita rachinotsananguraMaumbirwo: Chivakashure chechiverengo + dzitsi rechiverengo sokuti Chimwe- chi-+-mwe. 5.Chirevauwandu Izwi rinotsanangura nezve uzhinji kana uwandu kana ushoma sokuti mombe dzoseChirevauwandu chine madzitsi matatu – -ga, -se(chindau- -she), -mene (chikorekore- -gani) 6.Chirevamwene Izwi rinorstidza muridzi wechinhu sokuti Shangu dzamuzvare inhema.Maumbirwo: Chiwedzerwa chechirevamwene + vara rinoshanduka + dzitsi rechirevamwene. eg dzamuzvare- dz-+-a-+Muzvare. yeZimbabwe- y-+-e-+-Zimbabwe. Zviwedzerwa zvezvirevamwene [mupanda 1] w-[mupanda 2] v-[mupanda 3] w-[mupanda 4] y-[mupanda 5 r-][mupanda 6] a-[mupanda 7 ] ch-[mupanda 8 zv-][mupanda 9]y-[mupanda 10]dz-[mupanda 11] rw-[mupanda 12] k-[mupanda 13]tw-[mupanda 14]hw-[mupanda 15] kw-[mupanda 16] p-[mupanda 17] kw-[mupanda 18] m-[mupanda 19]sv-[mupanda 21] r- Mazwi anoshanda sezvirevamwene Mazwi akaita sezvidudziramazita zvose nechisazitasingwi zvose anoshanda sezvirevamwene. × Zita- dzaMuzvare.Chipauro- Chemudiki.Chirevamwene- rwekwavoChirevauwandu- evoseChiratidzi- keuyoChisarudzi – twevapiChiverengo- twemumwe.Chidudziramuiti – yevanoputa.Chisazitasingwi – Changu. sungawirirano yechirevamwene Sungawirirano yechirevamwene inoumbwa ne chiwedzerwa chechirevamwene + vara rinoshanduka + dzitsi rechirevamwene rinotipa sungawirirano yechirevamwene. × Mabasa ezvirevamwene Zvinoradzidza muridzi wechinhu sokuti rababaZvinoratidza basa rechinhu sokuti mari yebhaziZvinoratidza mhando yechinhu sokuti rekachasuZvinoratidza unhu kana tsika sokuti rekusvutaZvakagadziriswa sokuti Chingwa chekoroiNguva sokuti yechimurengaRuvara sokuti rwechichena.Nzvimbo sokuti KwaMurewa 7. Zvidudziramuiti Izwi rakabva kuchiito rinoshanda sekududzira zita , rokuti rinotsaura kana kupa rupau kuzita riri kutaurwa nezvaro sokuti Gomana rekuputa radzingwa.Maumbirwo: chidudziramuitirwi + chidudziramuiti + chiratidzanguva + mudzi wechiito + nzvovera yekupedzisira sokuti- rakaputa—(ra)-chidudziramuitirwi. (ka)-chiratidzanguva. (put)- mudzi wechiito. (a)- nzvovera yekupedzisira. 8.Zvindori/Nhanganuro Zvindori zvirevo zvine pfungwa yakazara uye zvirevo zvisina chiito. sokuti ndibaba.Maumbirwo: Chiwedzerwa chechindori + dzitsi rechindori eg ndibaba – ndi-+-baba Zviwedzerwa zvezvindori Ndi- chinoshanda nemazita ose anotevera… zvisazitasingwi sokuti ndisu(ndi-+-isu= ndisu), chiwedzerwa chechindori ndi- chine nhoredzera nda- anobatana nemazita emupanda 2a sokuti ndaAmbuya, nda- anobatanazve nezviverengo sokuti: ndavamwe.nda- anobatana nezvisarudzi sokuti: ndavapi. dzimwe nhoredzera ndi nde-, ndo-.i- chinobatana nemazita nezvipauro zvemupanda 5,9,10 sokuti ibhuku, idombo.(H) hwidzazwi/ high tone – chinobatana nemazita emupanda 1-8,11-21.sokuti mukomana(uchikwidza izwi pana “mu” 9. Chiito Izwi rinoratidza kuita kana kuitwa kwechinhu sokuti : famba.Maumbirwo: Mudzi wechiito + nzvovera yekupedzisira sokuti: famb-+-a. Zvivakashure zvechiito eg ndakamurova- nda-(chiratidzamuiti), ka-(chiratidzanguva), mu-(chiratidzamuitirwi). Zvivakamberi zvechiito Nzvovera yekupedzisira ne rebeso sokuti: ndakamuroverera- (-erer-) i rebeso, (-a) ndiyo nzvovera yokupedzisira. Mhando dzezviito Zviito zvakatorwa kubva kune mimwe mitauro sokuti: dhiraivh- (from english word driver)Zvakaumbwa kubva kune mamwe mazwi echishona sokuti: svetuk- (kubva ku nyaudzosingwi : svetu) 10.Rebeso inoratidza kuitwa kwechinhu ichiburitsa maitikiro. Mhando dzerebeso yemherevedzoinoreva kuita zvinhu nemoyo wose sokuti: sekerera (-erer)yewadzanoInoreva kuitwa kwechinhu pamwe nevanhu vakawanda sokuti: vaungana (-ung- an-)yedzokororoKudzokorora zvamboitwa sokuti: dyaririra (-irir-) -oror- etc..yepfumvunuroKupfumvunura kana kuti nhendeshure sokuti : namanura(-anur) etcyemamiriroinoreva mamiriro akaita zvinhu sokuti: akakombama(-am-) etcyekuitwachirikuitwa chichiitirwa chimwe chinhu sokuti: sadza radyiwa nembwa (-iw-) By: T.Titus NyakudyaraTwitter: @NyakudyaraTitus Download PDFs Related posts: Mazita: Mupanda Zvisazitasingwi Zvidudzirachiito nezviratidzanguva Ndevo Dzezvizita